Temel kavramlarla başlayalım dedim ama Türkçede öyle bir kavram karmaşası var ki… Önce bu karmaşanın içinden bir çıkmamız lazım, daha sonra hangi yazar nasıl yazar konusuna değinebiliriz. Şimdi yazar, metin yazarı, reklam yazarı kimdir, metin yazarlığının alt dalları veya uzmanlık alanları nelerdir, kim ne yazar, ne yazmaz gibi konulara bir bakalım.
Yazar Nedir?
- Türk Dil Kurumu yazarı şöyle tanımlıyor:
1. isim Bilim, edebiyat, sanat alanlarında kitap yazan veya kitap hazırlayan, bir eseri ortaya koyan ve eserin sahibi olan kimse; kalem erbabı, musannif, müellif.
2. isim Özellikle gazete ve dergilerde herhangi bir konuda yazı yazan kimse; kalem, kalem erbabı, yazıcı, muharrir, müellif.
3. sıfat Yazma özelliği olan.
- Dil Derneği de benzer bir tanım yapmış:
1. isim Bilim, yazın ve sanat alanında kitap yazan kimse, °müellif.
2. isim Özellikle gazete ve dergilerde herhangi bir konuda yazı yazan kimse, °muharrir.
Müellifle muharririn farkına hiç girmiyorum. Artık zaten kimse bu kelimeleri kullanmıyor, kimsenin merak ettiğini de sanmıyorum bir yandan. Bu kısmı geçiyorum.
Burada önce çıkan iki nokta var: Herhangi bir alanda kitap yazmak ve herhangi bir konuda dergide veya gazetede yazmak. Sözlüklerimize göre yazarın başka tanımı yok. Anlıyoruz ki yazar dediğimiz kişiler sadece bunları yazıyor. İşte bu tanımların dışındaki şeyleri yazan kişilere de metin yazarı deniyor. Peki metin yazarı diğer her şeyi yazar mı? Orası biraz tartışılır. Peki metin yazarı bir kitap yazamaz ya da gazetecilik yapamaz mı? O da tartışılır. Tartışalım. (Tartışmak işteş bir fiil. Tek başına yapılamaz yani, illaki en az iki kişiyle yapılması gerekiyor. Yorumlara beklerim o yüzden.)
Sözlükleri bir kenara bırakıp kendi düşüncemi söylemem gerekirse… Yazar, bir düşünceyi, olayı veya durumu yazılı ifade ile aktarabilen kişidir. Yazarlar, kelimeleri dikkatle seçerek, belirli bir mesajı ya da duyguyu okuyucularına iletmeyi hedeflerler ancak bir yazar, yalnızca kelimeleri arka arkaya sıralamakla kalmaz; düşünceleri, duyguları ve hayal gücünü harmanlayarak bir duygu dünyası inşa eder. Yazarlık aynı zamanda bilgiyi yapılandırmak, bir olay örgüsü oluşturmak veya argümanları mantıklı bir sıraya koymaktır. Yazarlar, genellikle kendi bakış açıları ve üslupları doğrultusunda yazdıkları konuyu şekillendirir, okuyuculara yeni bir perspektif sunar ya da onların düşünme biçimlerini etkiler.
Şimdi metin yazarlığının ne olduğuna da bir bakalım. Sonra sözlüklerdeki tanımıyla bir yazarla metin yazarı arasında nasıl farklar var, onları inceleyeceğiz.
Metin Yazarı Nedir?
Metin yazarı çeşitli alanlarda kullanılacak ticari metinleri yazan kişilere denir. Yani metin yazarı canının istediği şeyi yazmaz, müşterisinin ya da çalıştığı kurumun ihtiyaç duyduğu metinleri ücreti mukabilinde yazar.
Metin yazarının hedefi okuyucuyu eğitmek, eğlendirmek, ikna etmek, bilgilendirmek veya okuyucuya ilham vermek olabilir.
Metin yazarlığı bir şemsiyedir ve mesleğin alt dalları vardır. Yukarıda da değindiğim gibi, bir metin yazarı her türlü metni yazmaz. Aslında işte kavram karmaşası burada ortaya çıkıyor. İngilizce copywriter kelimesi Türkçeye metin yazarı şeklinde çevriliyor. Halbuki reklam yazarı olarak çevrilmeliydi. Metin yazarlığı genelde reklam yazarlığıyla karıştırılır. Oysaki reklam yazarlığı metin yazarlığının bir uzmanlık alanıdır.
Metin Yazarlığının Alt Dalları
- Reklam Yazarlığı
- Teknik Yazarlık
- Blog Yazarlığı
- SEO Yazarlığı
- Sosyal Medya Yazarlığı
- Politik Yazarlık
- İnsan Kaynakları Yazarlığı
Bunlar dışında yazılacak metinler yok mu? Tabii ki var. Öncelikle şunda anlaşalım, yazarların yazdığı metinler sadece okunmaz. Aynı zamanda izlenebilir veya dinlenebilir. Bu yüzden şu metinleri ve yazarlarını da unutmamak gerek:
- Haber Yazarlığı (Gazetecilik)
- Senaryo Yazarlığı (Senaristlik)
- Akademik Yazarlık (Akademisyenlik)
- Gölge Yazarlık (Başkası adına yazmak)
Bu işin Türkiye ayağı. Dünyada işler nasıl yürüyor derseniz metin yazarlığı mesleği şöyle 13 ana dala ayrılmış durumda:
- Reklam Yazarlığı
- Doğrudan Yanıt Yazarlığı (Direct Response Copywriting)
- SEO Yazarlığı
- Sosyal Medya Yazarlığı
- Web Sitesi Yazarlığı
- E-Posta Yazarlığı
- B2B Yazarlık
- Marka Yazarlığı
- Halkla İlişkiler Yazarlığı
- Fikri Liderlik Yazarlığı (Thought Leadership Copywriting)
- Ürün ve Satış Yazarlığı
- Teknik Yazarlık
- UX Yazarlığı
Şimdi hem bizdeki hem dünyadaki metin yazarlığı dallarının ne yazdığına bir bakalım.
Reklam Yazarlığı Nedir?
İnsanları bir şey yapmaya, genelde de ürün veya hizmeti satın almaya veya beklenen aksiyonu almaya ikna etme amacı güder. Reklam filmi senaryoları, radyo reklamı metinleri, billboard metinleri, gazete ve dergi reklamı metinleri, sloganlar, marka isimleri, reklam müziği (jingle) sözleri, internet reklamcılığı metinleri ve reklamla ilgili aklınıza gelen diğer tüm yazılı içerikler reklam yazarının sorumluluğundadır.
Reklam Yazarlığı Ne Değildir?
Reklam yazarı yalnızca ikna odaklı metinleri yazar. Bu hedefi içermeyen metinler reklam yazarının işi değildir.
Reklam yazarı blog, teknik metin, e-posta, sosyal medya gönderisi, SEO makalesi, haber, edebi eser, akademik metin yazmaz, gölge yazarlık yapmaz.
Teknik Yazarlık Nedir?
Bilim, teknoloji, tıp, hukuk gibi alanlarda, o alanın terminolojisini iyi bilen, hatta mümkünse çalıştığı alanda mesleki tecrübesi bulunan, araştırmacı yönü gelişmiş yazarların icra ettiği önemli bir branştır. Teknik yazarlar, rapor, kullanım kılavuzu, rehber gibi teknik bilgi gerektiren metinleri yazarlar.
Blog Yazarlığı Nedir?
Sosyal medya öncesi internet günlerinin popüler mesleği, günümüzün SEO yazarlığıyla iç içe geçmiş çok da popüler olmayan uzmanlık alanı blog yazarlığı veya blogger’lık, adından da anlaşılabileceği üzere blog yazan, bu konuda uzmanlaşmış yazarların ifa ettiği yazarlık alt dalıdır. Her ne kadar eski şatafatlı günleri geride kalsa da onlarca yıldır blog yazmaya devam eden başarılı yazarlar da yok değil. Basit bir aramayla pek çok iyi yazılmış blog bulabilirsiniz. Ayrıca ben de zaman zaman blog önerilerinde bulunacağım.
SEO Yazarlığı Nedir?
Artık internette gördüğümüz hemen hemen her metnin SEO uyumlu olmasından dolayı SEO yazarlığı neredeyse bir uzmanlık alanı olmaktan çıktı, metin yazarlığının varsayılanı olmaya başladı ancak tabii ki bu da bir uzmanlık alanı. Aslında bu alanda uzmanlaşmış metin yazarlarımız var ve bu sevindirici bir şey. Bunu siz de okuduğunuz yazıların kalitesinden rahatlıkla anlayabilirsiniz. Yoğun anahtar kelimelerin yerli yersiz kullanıldığı, yazının okunmaz hale geldiği, içeriğin kalitesinin bir hayli düşük olduğu metinler herhangi bir kişi tarafından yazılmıştır. Buna karşın okuduğunuz metnin bir SEO makalesi olduğunu anlamıyor, anahtar kelimelere rağmen içeriği rahatça okuyorsanız o yazı bir uzman tarafından yazılmıştır. Gelecekte SEO yazarlığı konusunda açıklayıcı yazılar yazacağım. Özellikle SEO makalesi yazım kuralları konusunda bir hayli detaylı bir rehberim olacak. O yüzden bu alanda uzmanlaşmak istiyorsanız beni takibe alın derim.
Sosyal Medya Yazarlığı Nedir?
Türkiye’de bu iş reklam yazarlarının ve hatta sosyal medya uzmanlarının üzerine yıkılsa da sosyal medya için içerik hazırlamak sosyal medya üzerine uzmanlaşmış metin yazarlarının görevidir.
Politik Yazarlık Nedir?
Filanca politikacı çıktı, bağıra çağıra muhaliflerine meydan okudu ekranlar karşısında. Bu iddialı sözlerin ekseriyeti kendisine ait sanıyorsanız yanıldınız, konuşma metinlerini ve hatta artık politikacıların sosyal medya metinlerini politik yazarlık alanında uzmanlaşmış yazarlar hazırlıyor.
İnsan Kaynakları Yazarlığı Nedir?
Her ne kadar şimdiye kadar bu işi yapan tek bir kişi bile tanımadıysam da (bu işi şu an insan kaynakları uzmanları üstlenmiş durumda) bu daldaki yazarlar hem iş ilanı hem özgeçmiş yazımı konusunda uzman olmalılar.
Doğrudan Yanıt Yazarlığı Nedir?
Aslında adına bakınca sanki sosyal medyada ya da web sitelerindeki sohbet kutularında cevap veren yazarlar gibi düşünülüyor ama işin aslı öyle değil. Burada doğrudan yanıt veren kişinin okuyucu olması gerekiyor. Doğrudan yanıt yazarlığı, sosyal medya reklamları, pop-up ilanlar, banner reklamlar gibi okuyucunun metni okuduğu anda aksiyon almasını gerektiren metinleri hazırlarlar. Özellikle CTA (call to action) dediğimiz harekete geçirici mesajlar konusunda tecrübeli olmaları gerekir. Bu tarz metinler yayımlandıkları alanların küçüklüğü dolayısıyla genelde kısa metinlerdir, bu da onları yazmayı zorlaştırır. Yani doğrudan yanıt yazarlığında kısacık bir metin yazarak okuyucuya hedeflenen eylemi yaptırabilmek gerekir.
Web Sitesi Yazarlığı Nedir?
Adından da net bir şekilde anlaşılabileceği gibi web sitesi içeriklerini yazan kişiler bu uzmanlık alanında kendini geliştirmiş yazarlar. Tabii artık web sitesi yazarlığı da SEO yazarlığıyla iç içe geçmiş bir dal. En azından web sitesi yazarlarının da SEO pratiklerine hakim olması bekleniyor.
E-Posta Yazarlığı Nedir?
Özellikle e-posta pazarlama konusunda uzmanlaşmış yazarlardır. Küçümsediniz değil mi? Küçümsemeyin. E-posta pazarlama en ucuz ve en etkili pazarlama alanlarından biri ancak şöyle ufak bir problem var: Kimse pazarlama e-postalarını açmıyor. Bunu aşmak için kusursuz başlıklar yazmak, ilgi çekici kancalar kullanmak şart. İşte e-posta yazarları da bu konulardaki becerileriyle öne çıkıyor.
B2B Yazarlık Nedir?
Yerli metin yazarlarımıza ilginç gelecek ama aslında B2B yazarlık (işletmeden işletmeye yazarlık) da bir uzmanlık alanı. Normalde metin yazarı veya reklam yazarının hedef kitlesini nihai tüketici kabul ederiz. B2B yazar ise son tüketiciyi değil, diğer firmaları hedef alır. Örneğin vida üreticisi bir firmanın ürünlerini satın alması için yapı marketlere yönelik yaptığı tanıtımların metinleri B2B metinlerdir. İleride B2B ve B2C konusu üzerine bir rehber de yayımlayacağım. Orada daha detaylı bilgi edinebilirsiniz. (Evet sayın halkım, ben sözümün eriyim. Yazacağım dedim yazdım. B2B, B2C ve C2C kavramları ve bu iş modellerine uygun tanıtım metinleri hazırlama konusunda bilgi almak için tık tık!)
Marka Yazarlığı Nedir?
Marka kimliği ve mesajları konusunda uzmanlaşmış, bir markanın eli ayağı konumundaki yazarlardır. Marka yazarlığı doğrudan yanıt yazarlığıyla taban tabana zıt pratikler içerir. Doğrudan yanıt metinlerinde okuyucunun derhal tepki vermesi beklenirken marka metinlerinde markanın hedefleri doğrultusunda uzun vadeli geri dönüşler beklenir.
Halkla İlişkiler Yazarlığı Nedir?
Kriz yönetimi, itibar yönetimi, kurumsal sosyal sorumluluk, pazarlama iletişimi, kurumsal kimlik ve imaj gibi konularda hedef kitlesiyle iki yönlü bir iletişim kurmayı amaçlayan halkla ilişkiler yazarları basın bültenleri, kurumsal resmi açıklamalar ve duyurular gibi metinleri hazırlar.
Fikri Liderlik Yazarlığı Nedir?
Belli bir alanda kamuya mal olmuş kişilerin son tüketiciyi hedef alarak yazdığı tanıtım yazılarıdır. Örneğin internet teknolojileri konusunda uzman kabul edilen bir kişinin yeni bir yapay zekâ aracını tanıttığı yazısı fikri liderlik yazarlığı kapsamında değerlendirilebilir. Aynı şekilde ünlü bir şefin pek de bilinmeyen bir baharatın hangi yemeklerde kullanılabileceğini açıkladığı yazısını da fikri liderlik başlığı altında değerlendirebiliriz.
Ürün ve Satış Yazarlığı Nedir?
Ürün ve satış yazarlığı, bir ürün veya hizmetin e-ticaret sitesindeki açıklamasından broşürlerine, ürün kataloglarından ambalaj etiketlerine, kısacası bir ürün veya hizmetin satın alınmasını sağlamayı amaçlayan her şeyi kapsar.
UX Yazarlığı Nedir?
Tüm alt dallar arasında en bebeği, en yenisi ve metin yazarlığının geleceği olarak görebileceğimiz UX (kullanıcı deneyimi) yazarlığı çoğunlukla web sitesi yazarlığıyla ilişkilendirilse de herhangi bir dinamik kaynak için ifa edilebilir. UX yazarlığı başarılı bir kullanıcı deneyimi yaratmaya ve bu deneyimi geliştirmeye odaklanır. Dijital kullanıcıları bir hedefe sezgisel bir şekilde ulaşmaya yönlendiren metinler yazma görevi UX yazarınındır. UX yazarı web tasarım, web geliştirme ve ilgili alanlarla da dirsek temasındadır. UX yazarlığı konusunu da gelecekte detaylı bir şekilde inceleyeceğim ve bu uzmanlık alanıyla ilgili soru işaretlerinize de cevap vermeye çalışacağım.
Haber Yazarlığı Nedir?
Her ne kadar haber yazımı işini artık 5N1K mantığını anlayan herhangi bir kişi yürütüyorsa da özellikle köklü gazetelerde bu iş hâlâ gazetecilik mesleğinin eğitimini görmüş okullu ya da bu meslekte tecrübe edinmiş alaylı kişiler tarafından yürütülüyor. Tabii ki gazetecilik haber yazımıyla sınırlı bir meslek değil, çok daha kapsamlı. Özellikle çok güçlü araştırma, soruşturma, arşivcilik gibi yeteneklere sahip olması gerek bir gazetecinin. Tabii bunlarla birlikte haber yazmayı da biliyor olması gerekir. Haber yazımı konusunda da ileride kapsamlı bir rehber hazırlayacağım. Ters piramit, düz piramit, 5N1K gibi kavramları öğreneceğiz ve haber nasıl yazılır konusunu netleştireceğiz. Haber yazarlığı veya gazetecilik mesleğiyle ilgileniyorsanız siz de beni takibe alabilirsiniz.
Senaryo Yazarlığı Nedir?
Senaryo yazarlığı ya da senaristlik… Şimdi herkesin aklına ilk olarak uzun metralı filmler geliyor ama bir senarist kısa film, reklam filmi (reklam yazarları da reklam filmi senaryosu yazabilir), müzik videosu, hatta internet mecrasının da hayatımızda iyiden iyiye yer etmesiyle YouTube senaryosu gibi konularda uzmanlaşmış olması gerekiyor. Senaryo yazımı konusunu da inceleyeceğiz, farklı ekollerde senaryo yazım tekniklerine gelecekte bakacağız. Bir öyküyü nasıl senaryolaştırabiliriz, yaratıcı yazarlık pratikleri senaristliğin neresinde yer alıyor gibi konulara da değineceğiz.
Akademik Yazarlık Nedir?
İnternette bolca tez yazımı ilanı görmüşsünüzdür. İşte bunlar akademik yazarlar değil. Akademik yazarlık veya diğer bir adıyla akademisyenlik belli bir akademik dalda uzmanlaşmış kişiler tarafından tez, araştırma, inceleme, rapor gibi metinlerin hazırlanmasını kapsar. Aslında akademisyenlik kavramı bundan tabii ki çok daha geniş, en başta bir eğitmenlik vasfını da beraberinde getiriyor. Yine de akademik metinlerin belli bir ses tonu ve teknik yapıda yazılması gerektiğinden, ve bu yapılara hakim kişilerin de hâlihazırda akademisyenler olmasından dolayı akademik yazarlara kısaca akademisyen diyebiliriz. Her ne kadar para karşılığı tez yazan birtakım insanlar mevcut olsa da bu insanların hem akademiye hem yazarlık mesleğine zarar verdiği ve aslında uzman filan değil, sahtekâr olduğu da göz ardı edilmemeli.
Gölge Yazarlık Nedir?
Alakalı alakasız birçok kişinin kitap çıkardığını görüyorsunuz zaman zaman. Örneğin çeşitli sebeplerle ünlü olmuş kişilerin otobiyografileri raflarda yerini alıverir. İlgili kişi, ne iş yaptığı, kim olduğu önemli olmaksızın bir kitap yazıvermiştir. Yani mesela yeteneği, bilgi birikimini filan geçtim sizce aktif çalışan bir cumhurbaşkanının kitap yazacak zamanı olabilir mi? Olamaz tabii ki. Onun yerine bir gölge yazar kitabı yazar, kitap kitabı yazdıran kişinin adıyla yayımlanır. Genelde bu süreçte kitabı yazan kişiyle gölge yazar birlikte çalışır, yazar kitaba ismini veren kişinin gerçek anılarından, görüşlerinden, fikirlerinden faydalanır.
Yazar vs. Metin Yazarı
Kitap yazarlığı, genellikle yazarın kendi yaratıcı süreçleri ve fikirleri doğrultusunda yazdığı, daha özgür bir ifade biçimidir. Bir yazar, roman, şiir, deneme gibi eserler üretirken, düşüncelerini geniş bir zaman diliminde ve kendi belirlediği temalar etrafında şekillendirir. Bu süreçte yazar, kendi hayal gücünü, fikirlerini veya araştırmalarını kullanarak bir eser ortaya koyar. Kitap yazarlığı, edebiyat, bilim, sanat gibi alanlarda bir eserin yazılması ve yazarın bu eserin sahibi olmasıyla karakterizedir. Yazar, genellikle kendi iç dünyası, toplumsal olaylar ya da felsefi meseleler üzerine yoğunlaşır. Ticari bir amaç olsa da yazarlık, eserin sanatsal veya düşünsel değerine odaklanır.
Metin yazarlığı ise daha çok ticari ve iş odaklı bir süreçtir. Metin yazarları, belirli bir ürün, hizmet veya marka için hedef kitleye yönelik, pazarlama stratejilerine uygun metinler yazarlar. Bu yazılar, reklamlar, web siteleri, sosyal medya içerikleri veya broşürler gibi çeşitli formatlarda olabilir. Metin yazarları, bir mesajı net ve etkili bir şekilde iletmek için yazarken genellikle müşterinin talepleri ve hedefleri doğrultusunda çalışır. Yani, bir sipariş üzerine yazılan bu metinlerde yazarın yaratıcılığı, ticari kaygılarla bir araya gelir ve daha stratejik bir yaklaşım izlenir.
Gazete ve dergi yazarları (gazeteciler) ise bu iki alan arasında bir yerdedir. Gazeteciler genellikle araştırmaya dayalı makaleler, köşe yazıları ya da analizler yazarlar, fakat bunlar da belirli bir yayın politikasına ve gündeme bağlı olabilir. Gazete yazarlarının özgün bakış açıları olsa da metinleri, gazetenin veya derginin hedef kitlesine ve yayın çizgisine uygun olmalıdır.
Yazarlıkla metin yazarlığı arasındaki farklar özetle şöyle:
- Amaç: Kitap yazarlığında yazar, kendi sanatsal ya da düşünsel ifadelerini özgürce ortaya koyar. Metin yazarlığında ise amaç, belirli bir hedef kitlenin ilgisini çekmek ve ticari bir amaca hizmet etmektir.
- İçerik Özgürlüğü: Kitap yazarlığında içerik genellikle yazarın yaratıcı kontrolündedir. Metin yazarlığında ise içerik, müşteri veya marka gereksinimlerine göre şekillendirilir.
- Hedef Kitle: Kitap yazarlığı, genellikle geniş bir okuyucu kitlesine hitap ederken, metin yazarlığı, daha spesifik ve dar bir hedef kitleye yönelik olarak yazılır.
- Ticari Bağlantı: Metin yazarlığında yazılar, doğrudan bir ürün veya hizmet satışı ile bağlantılı olabilir. Kitap yazarlığında ise yazının ticari yönü kitap satışına bağlıdır, ancak yazı süreci daha bağımsızdır ve eserin ticari başarısı yazım sürecinin öncelikli bir parçası değildir.
Sanırım şimdilik bu kadar. Size yazarlığı, metin yazarlığını, metin yazarlığının uzmanlık alanlarını, yazarlıkla metin yazarlığı arasındaki farkları açıklamaya çalıştım. Umarım başta bahsettiğim kavram karmaşasına biraz olsun açıklık getirebilmişimdir. Kafanızı daha da karıştırdıysam şimdiden peşin peşin özür dilerim. Sorularınızı ve yorumlarınızı çok merak ediyorum. Yanlış veya eksik yazdığım bir yer varsa düzeltmenizi de rica ediyorum. Buraları ıssız bırakmayın lütfen.
Sürçü lisan ettiysek affola. Bir sonraki yazıda görüşmek üzere, hoşça kalın, esen kalın.